TABİAT VARLIĞI OLARAK BELİRLENECEK ANIT AĞAÇLARIN TESPİTİNE İLİŞKİN İLKE KARARI

20 Temmuz 2022 Çarşamba Resmi Gazete Sayı:31898

TABİAT VARLIĞI OLARAK BELİRLENECEK ANIT AĞAÇLARIN TESPİTİNE İLİŞKİN İLKE KARARI

2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ile 19.07.2012 tarih ve 28358 sayılı Resmi gazetede yayımlanan Korunan Alanların Tespit Tescil ve Onayına İlişkin Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik çerçevesince anıt ağaçların tespit edilmesine yönelik hususlar aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:

Geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında köprü kurabilecek uzunlukta doğal ömre sahip olan ağaçlardan yaş, gövde çapı, tepe çapı ve boy itibariyle kendi türünün alışılagelmiş ölçülerinin çok üzerindeki boyutlara ulaşan; ya da, yöre tarihinde, mistik kültüründe ve folklorunda özel yeri bulunan ağaç ve bazı ağaç formundaki çalı türlerinin anıt ağaç olarak tanımlanmasına.

A- ANIT AĞAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI

1.         Kültürel Anıt Ağaçlar: Yöre kültüründe olumlu veya olumsuz, gerçek veya hayal ürünü, mistik veya folklorik bir öyküye sahip olan veya ulusal tarihi olaylar ile özdeşleşmiş ve onlara tanıklık eden ağaçlardır. Kültürel anıt ağaçların;

1.1.       Tarihi Anıt Ağaçlar: Tarihî bir olaya veya şahsiyete ait geçmişe tanıklık etmiş olan ağaçlar,

1.2.       Mistik Anıt Ağaçlar: Dini bir inanışla yöre halkı tarafından yüceltilmiş olan ağaçlar,

1.3.       Folklorik Anıt Ağaçlar: Halkın geçmişten gelen gelenek ve göreneklerinin dönemsel olarak da olsa civarında yaşatıldığı ya da yörede yaşanan çok üzücü veya sevindirici bir olaya tanıklık ettiği için halk arasında özel bir yeri olan ağaçlar, olarak tanımlanmasına,

2.         Boyutsal Anıt Ağaçlar: Bulundukları yerde, yaş, boy, gövde ve tepe tacı gibi boyutsal özellikleri itibariyle kendi türünün alışılagelmiş ölçülerinin çok üzerindeki boyutlara ulaşmış, geçmiş ile günümüz, günümüz ile gelecek arasında köprü kurabilecek en az 100 yaşında ve doğal ömre sahip olan ağaçlar olarak tanımlanmasına,

3.         Görsel Anıt Ağaçlar: Doğal görünümden esaslı şekilde sapma gösteren çatal, şamdan, kıvrık, yatay ve farklı gövde kaynaşması gibi dikkat çekici görsel özelliklere sahip olan ağaçlar olarak tanımlanmasına,

B- ANIT AĞAÇLARIN TESPİT EDİLMESİNE DAİR HUSUSLAR

1. Boyutsal anıt ağaçların, tespit edilmesi aşamasında türlerin yaş, gövde çapı, boy, tepe çapı, bulunduğu yer ve pozitif özelliklere bağlı değerlendirmelerin yapılmasına,

1.1,    Yaş: Anıt ağaçların yaşının ağacın gövdesinde, yerden 130 cm yükseklikte uygun teknikte alınacak artım kalemine bağlı olarak yapılacak yıllık yaş halkası sayımıyla belirlenmesine,

1.2        Gövde Çapı Yerden 130 cm yükseklikte gövde çevresi ölçüldükten sonra çıkan sonucun 3.14’e bölünmesi ile santimetre cinsinden değerin belirlenmesine,

1.3        Boy: Metre cinsinden belirlenmesine,

1.4        Tepe Çapı: Metre cinsinden belirlenmesine.

1.5.Bulunduğu Yer: Ağacın bulunduğu alanın niteliğine göre belirlenmesine (Orman, meşcere, grup, küme, tek kırsal, tek kent İçinde gibi)

l.6.        Pozitif Özellikler: Ağacın sahip olduğu yapısal özelliklerin bu kategoride değerlendirilmesine,

2.         Bir ağacın kültürel anıt ağaç olarak tanımlanabilmesi için tarihi, mistik veya folklorik özeliklerden en az birine sahip olması gerekli olduğuna, kültürel özelliğin bulunmasının bir ağacı anıt ağaç olarak belirlemek için yeterli olacağına, bu durumda boyutsal. Özelliklere bağlı değerlendirme yapılmayacağına, ancak tespit fişinde ağacın boyutsal özelliklerinin, belirtilmesine,

3.         Bir ağacın görsel anıt ağaç olarak belirlenebilmesi için ağacın tanımda belirtilen yapısal
özelliklerden birine sahip olması gerektiğine, görsel özelliğin bulunmasının bir ağacı anıt ağaç olarak belirlemek için yeterli olacağına, bu durumda boyutsal özelliklere bağlı değerlendirme yapılmayacağına, ancak tespit fişinde ağacın boyutsal özelliklerinin eksiksiz belirtilmesine,

C- ANIT AĞAÇLARIN SEÇİMİ

Kültürel “tarihî”, “mistik” ve “folklorik” niteliği, olan ağaçların türü, yaşı, boyu, gövde ve tepe çapı ne olursa olsun, doğrudan “anıt ağaç” olarak seçilmesine; kültürel niteliği olmayan ağaçların ise “boyutsal anıt ağaç” olarak seçilebilmeleri İçin, ağaca dair Şimdiki Anıtsal Değer (ŞAD) puanının hesaplanarak, Asgari Anıtsal Değer (AAD) ile mukayesesinin yapılmasına,

Şimdiki anıtsal değer (ŞAD); Boy+ Gövde çapı+ Tepe çapı+ Yaş+ Bulunduğu yer+ Pozitif özelliklere göre belirlenecek puanların toplanması ile elde edilen değer olup, puanlamada ağacın boyutsal verilerine karşılık gelen değerin kullanılacağına, bu değerlerin ekte yer alan (Ek 4) “Anıt Ağaç Değerlendirme Tablosu” baz alınarak belirlenmesine,

Asgari Anıtsal Değerin (AAD). her ağaç ve ağaç formundaki çalı türleri için standart olarak belirlendiği tablo 1,2,3’de belirtilen değerlerin kullanılmasına, (Ek 1,2 ve 3).

Bir ağacın, boyutsal özelliklerine göre anıt ağaç olarak tespit edilebilmesi için Şimdiki Anıtsal Değerinin (ŞAD), bu ağacın ait olduğu takson için standart olarak belirlenmiş Asgari Anıtsal Değer (AAD) e, eşit veya bu değerden daha büyük olmasının zorunlu olduğuna,

D- ANIT AĞAÇLARIN KORUMA ALANLARININ BELİRLENMESİ

Anıt ağaçların koruma alanları, ağacın tepe tacının tamamını kapsayacak şekilde UTM 3° EL) 50 projeksiyon ve datumunda koordinatlandırılarak belirlenmesine ve, koruma alanının ve uygun, ölçekli kadastral paftaya işlenmesine, m² cinsinden büyüklüğünün hesaplanarak gösterilmesine, koordinat listesi ve uygun ölçekli kadastral paftaya işlenen koruma alanının ilgili Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Komisyonu taralından karar eki yapılmasına; anıt ağacın bulunduğu alana bağlı olarak korama alanının, tepe tacını tamamen kapsayacak şekilde belirlenmesine olanak sağlanmadığı durumlarda, yerinde yapılacak inceleme sonucunda, ağacın hayatiyetini koruyacak büyüklükte koruma alanının ilgili Tabiat Varlıklarım Koruma Bölge Komisyonu üyeleri tarafından belirlenmesine; aynı alanda tepe çapı izdüşümü çakışan anıt ağaçlar için bütüncül koruma alanı belirlenebileceğine, bu iki durumda da koruma alanına esas koordinatların, UTM 3° ED 50 projeksiyon ve datumunda ölçekli krokide alansal olarak gösterilerek bu krokinin ve koordinat listesinin de Bölge Komisyonunca onaylanmasına,

Belirlenen koruma alanı içerisinde ağacın kök yapısını, beslenmesini olumsuz etkileyebilecek ve taban suyunun kök sistemine ulaşmasını engelleyecek türden zemin kaplaması, kazı ve inşaii faaliyetlerin yapılmamasına; ağacın tepe, gövde ve kök yapılarına zarar verebilecek hiçbir faaliyete izin verilmemesine, bunların dışında korama alanı içerisinde yapılmak istenen faaliyetlerin Bölge Komisyonları tarafından ağacın türü, bulunduğu alanın özelliği ve koruma alanı durumu kapsamında değerlendirilmesine;

E- ANIT AĞAÇLAR VE TESCİLLİ AĞAÇ TOPLULUKLARI İÇİN TANITIM LEVHALARI

Anıt ağaçlar ve daha önceden tescil edilmiş olan ağaç toplulukları İçin Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlü tarafından tasarlanacak tabelaların standart olarak kullanılmasına,

F- 666 Sayılı Korunması Gerekli Tabiat Varlıklarından Anıt Ağaçların Tanımı ve Korunması îlke Kararının yürürlükten kaldırılmasına;

Toplantıya katılan üyelerin oy birliği ile karar verilmiştir.

-Ekler

I-Türkiye’nin Birinci Sınıf Orman Ağacı Türleri ile Meyve Ağacı Türleri 

2- Türkiye’nin İkinci Sınıf Orman Ağacı Türleri ile Meyve Ağacı Türleri 

3- Türkiye’nin Üçüncü Sınıf Orman Ağacı Türleri ile Meyve Ağacı Türleri 

4- Anıt Ağaç Değerlendirme Tablosu 

5-Kaynakça

EK 1: Birinci Sınıf Orman ve Meyve Ağacı Türleri (Ortalama Boy 25m.’den büyük)
TÜRLER	AAD
İĞNE YAPRAKLILAR
Kızılçam	18
Karaçam	21
Sarıçam	21
Toros Sediri	30
Kafkas Göknarı	13
Uludağ Göknarı	13
Kazdağı Göknarı	13
Toros Göknarı	13
Himalaya Sediri	26
Atlas Sediri	26
Ladin	28
Geniş Yapraklılar
Kestane	21
Kayın	15
Saplı Meşe	27
Sapsız Meşe	24
Macar Meşesi	18
Kasnak Meşesi	21
Istıranca Meşesi	21
Saçlı Meşe	24
Doğu Çınarı	29
Ceviz	30
Yalankoz	21
Yaz Ihlamuru	18
Dişibudak	12
Sivri Dişibudak	12
Londra Çınarı	39
Batı Çınarı	39

Tablo 2: İkinci Sınıf Orman ve Meyve Ağacı Türleri(Ortalama Boy 11-25m)
TÜRLER	AAD
İĞNE YAPRAKLILAR
Fıstık Çamı	39
Halep Çamı	34
Servi	38
Boz Ardıç	37
Kokar Ardıç	42
Porsuk	40
Geniş Yapraklılar
Ova Karaağacı	40
Felamur	41
Günlük Ağacı	32
Çitlenbik	47
Gürgen	46
Firek	34
Türk Fındığı	36
Tüylü Meşe	37
Palamut Meşesi	45
Lübnan Meşesi	37
Pırnal Meşesi	22
Kafkas Akçaağacı	32
Çınar Akçaağacı	38
Beşparmak Akçaağacı	30
Ova Akçaağacı	19
Zeytin	42
Akdut	27
Karadut	27
Manolya	40
Sakız Ağacı	46
At Kestanesi	44
Gümüşi Ihlamur	48

 

Tablo 3: Üçüncü Sınıf Orman ve Meyve Ağacı Türleri(Ortalama Boy 5-10m)
TÜRLER	AAD
İĞNE YAPRAKLILAR
Finike ardıcı	28
Katran ardıcı	28
Geniş Yapraklılar
İstiriç	41
Kara meşe	54
Makedonya meşesi	54
Kermes meşesi	44
Taraklık akçaağacı	38
Tatar akçaağacı	38
Fransız akçaağacı	38
Menengiç	64
Çiçekli dişbudak	64
Huş ağacı	51
Tüylü huş	41
Kızılağaç yapraklı huş	28
Keçi boynuzu	61
Erguvan	64
Ahlat	64
Şimşir	42

 

Tablo 4: Anıt Ağaç Değerlendirme Tablosu
ÖĞELER	VERİLECEK EN BÜYÜK PUAN	DEĞERLENDİRME BASAMAKLARI	SINIFLARINA GÖRE AĞAÇLARA VERİLECEK PUANLAR			VERİLEN PUAN
			I.SINIF	II.SINIF	III.SINIF
Boy (m)	20	5,0-7,5	0	0	10
		8,0-10,0	0	0	20
		10,5-15,0	0	6
		15,5-20,0	0	13
		20,5-25,0	0	20
		25,5-30,0	3
		30,5-35,0	6
		35,5-40,0	9
		40,5-45,0	12
		45,5-50,0	16
		>50,0m	20
Gövde Çapı (cm)	30	<50	0	0	10
		50-74	0	6	20
		75-99	0	12	30
		100-124	3	18
		125-149	6	24
		150-174	9	30
		175-199	12
		200-224	15
		225-249	18
		250-274	22
		275-299	26
		>=300	30
Tepe Çapı (m)	10	<5,0	0		3
		5,0-9,5	2		6
		10,0-14,5	4		10
		15,0-19,5	7
		>=20	10
Tahmini Yaş (yıl)	30	100-200	3
		201-300	6
		301-400	9
		401-500	12
		501-600	15
		601-700	18
		701-800	21
		801-900	14
		901-1000	17
		>1000	30
Bulunduğu Yer	10	Ormanda (ağaçlık çağındaki bir toplum içinde ve bulunduğu alan meşçereden (1 hektardan) büyük	2
		Meşçerede (kırsal-kentsel alanda)	10
		Grupta (kırsal-kentsel alanda)	9
		Kümede (kırsal-kentsel alanda)	8
		Tek (kırsal alanda)	4
		Tek (kent içinde)	6
Diğer Pozitif Özellikleri	10	Ağaç için zorunlu yetişme ortam faktörlerinin korunması mümkün	10
		Sağlıklı	6
		En az bir anıtsal özelliği (boyu, çapı, yaşı 3gibi) b0akımından dünyada veya Türkiye’de sayılı bir ağaç olması	9
		Özellikli (doğal halinin dışında kabuk, yaprak veya kozalak, dallanma, çatallarınca gövde şekillenmesi vb.
		Hiçbiri

-Kaynak

1- TS 13137 Anıt Ağaçlar Envanter, Seçim Kuralları ve İşaretlenme Mart 2001

2- Genç, M., Güner, Ş.T., Göller Bölgesinin Anıt Ağaçları, Isparta Valiliği İl Özel İdare Müdürlüğü Yayını, (2003) Isparta

3- Genç, M. 2003: Anıt Ağaç ve Ağaç Toplulukları Tespiti ve Tescili Eylem Planı 04.02.2003 tarihinde TC Orman Bakanlığına sunulan kişisel rapor